Kunstmatige intelligentie wordt met de dag slimmer. AI-gegenereerde foto’s zijn vaak niet meer van echt te onderscheiden. Softwareprogramma’s kunnen iemands stem en mimiek nabootsen. En dan zijn er ook nog zelfbedachte verhalen, die onder de noemer ‘nieuws’ de wereld in worden geslingerd. In een tijd waarin iedereen alles op het internet kan publiceren, wordt waarheidsvinding een steeds grotere uitdaging. In dit artikel lees je hoe je jezelf wapent tegen nepnieuws en hoe je een VPN kunt gebruiken voor privacy.
Nog niet zo lang geleden ging een foto van het Griekse Santorini viraal. Dit pittoreske eiland is altijd al erg geliefd geweest onder toeristen. Niet zo gek, want op de foto is te zien dat je letterlijk door de straten kunt zwemmen. En veel mensen geloofden dit. Nu heeft deze foto een hoog entertainmentgehalte en is de wereld er natuurlijk niet beter of slechter op geworden. Een ander voorbeeld is de deepfake van Morgan Freeman, die notabene op Nederlandse bodem ontstond. De makers gebruikten deze deepfake juist om het publiek te waarschuwen voor de gevaren van AI.
Risico’s van nepnieuws
Want wat je online ziet, leest en hoort, hoeft niet altijd echt te zijn. En als mensen onwaarheden en leugens ook echt gaan geloven, kan dat verstrekkende gevolgen hebben. Nepnieuws wordt bijvoorbeeld ook vaak ingezet om te polariseren en om chaos en verdeeldheid te zaaien. Het is een krachtig middel om bepaalde sentimenten aan te wakkeren en mensen daarnaar te laten handelen. We spreken in dit verband ook van desinformatie of zelfs malinformatie.
Dit is best beangstigend, want je wordt in feite gemanipuleerd door partijen die niet de beste bedoelingen hebben. Als je niet voor hun karretje gespannen wilt worden, zul je zelf dus altijd alert moeten blijven. Daarbij is nepnieuws niet alleen gevaarlijk voor de meningsvorming, maar ook voor je digitale veiligheid en privacy. Nepnieuwswebsites zijn er vaak op gericht om zo veel mogelijk kliks te genereren en data te stelen.
Privacy
Wat je online te zien krijgt, is niet geheel willekeurig. Zo zijn er op social media allerlei algoritmen aan het werk die bepalen welke berichten jij wel of niet te zien krijgt. Het gevolg is dat je vaak erg eenzijdige informatie krijgt. Tegengeluiden worden gewoon uit de zoekresultaten gefilterd. Dat is dus ook de reden waarom complottheorieën zich zo snel verspreiden. Jouw online activiteiten, zoekgeschiedenis en gegevens worden niet alleen gebruikt om webinhoud op jou persoonlijk af te stemmen. Deze info kan ook gebruikt worden voor criminele doeleinden, zoals cyberaanvallen, phishing en identiteitsdiefstal.
Een IP-adres is bijvoorbeeld al voldoende voor een DDoS-aanval. De gevaarlijkste phishingberichten zijn de berichten waarin criminelen al een paar gegevens van jou weten. Zo wekken ze sneller je vertrouwen en ben je sneller geneigd om links aan te klikken of bijlages te openen. Via deze links proberen ze je ertoe over te halen om nog meer gegevens met ze te delen, zoals creditcardinformatie of BSN-nummers. Of ze vragen je meteen om een betaling te voldoen. Bijlages in dergelijke berichten bevatten vaak malware en virussen. Dit geldt ook voor bijvoorbeeld nieuwsbrieven van nepnieuwssites.
Hoe anoniemer je bent op het internet, hoe kleiner de kans dat je doelwit wordt van internetcriminaliteit. Je online privacy heb je voor een deel ook zelf in de hand. Zo kun je zelf bepalen welke gegevens je al dan niet deelt. Zet je profielen op sociale media op ‘privé’ en vermeld geen adressen, telefoonnummers of geboortedata. Klik niet meteen op ‘alle cookies accepteren’ als je een website voor het eerst bezoekt. Geef alleen toestemming voor de noodzakelijke cookies. En lees altijd de privacyvoorwaarden door, zodat je precies weet welke gegevens er met wie worden gedeeld.
VPN
Een andere effectieve manier voor het vergroten van je online privacy, is een VPN. Je maakt dan verbinding met een tussenliggende VPN-server die zorgt voor encryptie van al je dataverkeer. Het IP-adres van deze VPN-server schermt jouw IP-adres bovendien af, zodat niemand je werkelijke locatie kan zien. Je kunt gewoon verbinding maken met een VPN-server aan de andere kant van de wereld als je dat wilt. Een VPN is ook erg nuttig als je je in een land bevindt waarin censuur wordt toegepast. Door te verbinden met een VPN-server in een land zonder censuur, kun je vaak toch toegang tot geblokkeerde websites krijgen. Dit voorkomt dat je enkel eenzijdige informatie tot je krijgt.
Nepnieuws herkennen
Hoe herken je nepnieuws als echt bijna niet meer van nep is te onderscheiden? Om je daarbij te helpen, volgt hier een stappenplan:
- Stap 1 – Visuele kwaliteit: Bekijk het artikel en de website. Ziet de opmaak er professioneel uit of juist erg amateuristisch? Staan er veel taal- en spelfouten in of is het in correct en vloeiend Nederlands geschreven?
- Stap 2 – De bron: Controleer waar het artikel vandaan komt en waar het geplaatst is. Gaat het om een gerenommeerd nieuwskanaal, zoals RTL of NOS, of juist niet?
- Stap 3 – Het domein: Controleer de URL van het artikel. Als deze eindigt op bijvoorbeeld com.co, gaat het waarschijnlijk niet om legitieme inhoud.
- Stap 4 – Lees meer ‘Over Ons’: Betrouwbare mediakanalen vertellen graag meer over hun organisatie en de manieren waarop je contact met hen kunt opnemen.
- Stap 5 – De auteur: Wordt er een specifieke naam vermeld boven het artikel of staat er alleen ‘door de redactie’? Zoek de naam van de auteur op om na te gaan of deze persoon ook echt bestaat.
- Stap 6 – De boodschap: Nepnieuws is altijd eenzijdig. Echte journalisten zorgen altijd voor verschillende invalspunten en verwoorden het nieuws zo objectief mogelijk.
- Stap 7 – Bronnen en citaten: Wordt in het artikel verwezen naar andere bronnen en zijn deze bronnen ook betrouwbaar?
Stap 8 – Ander nieuws: zoek op of er nog meer nieuwsartikelen zijn die over hetzelfde onderwerp gaan. Als er verder niks over is geschreven, gaat het hoogstwaarschijnlijk om nepnieuws.
